BLOG
Μέσα στον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού σημειώνονται πολλά αναπτυξιακά ορόσημα. Σας έχουμε τα έχουμε συγκεντρώσει, για να ξέρετε τι και πότε να το περιμένετε, αλλά και πού πρέπει να δώσετε προσοχή σε σχέση με την αναπτυξιακή πορεία του βρέφους σας.
Βρεφική Ηλικία
Γεννιέται ως ένα τόσο δα πλασματάκι, που δεν ξέρει να κάνει τίποτα άλλο πέρα από το να πατήσει ένα γερό «ουααα» με το που βγαίνει από την κοιλιά της μαμάς του, για να πει «γεια σας, ήρθα» (μάλλον «γιατί με βγάζετε από τα ζεστά» θέλει να πει με το κλάμα, αλλά σε κάθε περίπτωση κάνει αισθητό και ηχηρό τον ερχομό του!).
Έναν χρόνο μετά, έχει γίνει ένα λίγο μεγαλύτερο πλασματάκι που όμως μπουσουλάει, ίσως και να περπατάει, κουνάει το χέρι για να μας χαιρετίσει, ταΐζει μόνο του τον εαυτό του με φαγητό που τρώγεται με το χέρι, μας λέει «μαμά» και «μπαμπά»…
Όταν το παιδί μας μεγαλώσει, συνήθως θυμόμαστε και συζητάμε με άλλους γονείς το πότε περπάτησε και το πότε μίλησε. Και είναι λογικό από τη μεριά μας, καθώς αυτά τα δύο σηματοδοτούν αφενός το πρώτο (κυριολεκτικό) βήμα προς την ανεξαρτητοποίησή του και αφετέρου τη στιγμή που ξεκινά μεταξύ μας μία λεκτική επικοινωνία (ή μία επικοινωνία που τουλάχιστον οι ενήλικες αντιλαμβανόμαστε καλύτερα).
Πρόκειται, σαφώς, για δύο σημαντικά ορόσημα στην αναπτυξιακή πορεία του παιδιού μας. Μέχρι, όμως, να φτάσει εκεί, έχουν προηγηθεί κι άλλα.
Πολλά άλλα.
Άλλες φορές τόσο χαριτωμένα και ευδιάκριτα που μας προκαλούν κύματα ευφορίας («γελάει το παιδί μας!»), άλλες σχεδόν ανεπαίσθητα για εμάς (ποια άραγε θυμάται πότε το μωρό της άρχισε να κάνει χτυπηματάκια στο στήθος την ώρα του ταΐσματος;).
Το έχουμε πει κι άλλες φορές πως κάθε βρέφος είναι διαφορετικό.
Μπορεί να κάνει κάτι λίγο γρηγορότερα ή λίγο αργότερα από κάποιο άλλο, όπως και να παραλείψει «βήματα» στην αναπτυξιακή του πορεία (π.χ. να μην ασχοληθεί με το μπουσούλημα και να πάει απευθείας στο περπάτημα).
Ωστόσο, σ’ αυτό το πρώτο έτος της ζωής του υπάρχουν αναπτυξιακά ορόσημα ανάλογα με την ηλικία του που θεωρούνται φυσιολογικά και, ως εκ τούτου, η μεγάλη απόκλιση από αυτά θα ήταν λόγος για να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας.
Εδώ θα σας καταγράψουμε, σε συνεργασία με το Κέντρο Συμβουλευτικών Υπηρεσιών «Θέραπειν», αυτά που αφορούν την κατάποση και την πόση, τα επικοινωνιακά ορόσημα, καθώς και εκείνα της αδρής και της λεπτής κινητικότητας.
Μπορείτε επίσης να διαβάσετε για τη σχέση του παιδιού σας με τον ύπνο ενώ εν συντομία απαντήσεις σε έξι από τις πιο συχνές ερωτήσεις των γονιών, όπως το πότε αρχίζουν να βλέπουν τα μωρά και το πότε βγάζουν δόντια, στο σχετικό για το «πότε μιλάνε τα μωρά»άρθρο.
Ορόσημα Κατάποσης και Πόσης
Πότε αρχίζει να πιπιλάει το μωρό μας και πότε να ταΐζει μόνο του τον εαυτό του φαγητό με το χέρι; Είναι φυσιολογικό να κρατάει για πολλή ώρα το φαγητό στους θύλακες του στόματός του;
Πάμε να δούμε μαζί τι συμβαίνει στη διάρκεια του πρώτου χρόνου ζωής του παιδιού μας και ποια σημάδια είναι ανησυχητικά.
Νεογέννητο
• Γυρνά αντανακλαστικά προς το στήθος ή το μπουκάλι όταν χαϊδεύουμε τη γωνία του στόματός του
• Ανοίγει το στόμα τόσο ώστε να εφαρμόσει στο στήθος ή στο μπουκάλι, ρουφάει και καταπίνει αυθόρμητα
• Μπορεί να ρουφάει δύο φορές στη σειρά πριν σταματήσει προσωρινά την αναπνοή
• Μπορεί να χάνει λίγα υγρά από τις άκρες του στόματος
3-4 μηνών
• Μπορεί να ρουφάει 20 φορές πριν σταματήσει την αναπνοή
• Πιπίλισμα, κατάποση και αναπνοή είναι καλά συντονισμένα
5-6 μηνών
• Αρχίζει να κάνει χτυπηματάκια με τα χέρια στο μπουκάλι ή στο στήθος κατά τη διάρκεια του ταΐσματος
• Αρχίζει να πιπιλίζει ή να δαγκώνει βρεφικό μπισκότο
• Αρχίζει να τρώει μικρές ποσότητες λεπτοκομμένου ή πολτοποιημένου φαγητού, όπως βρεφικά δημητριακά ή πολτοποιημένα φρούτα, από κουτάλι
• Χρησιμοποιεί μερικές κινήσεις μασήματος (πάνω-κάτω)
7-8 μηνών
• Βάζει στο στόμα και μασουλάει κουτάλι και βρεφικά μπισκότα
• Τρώει αλεσμένη τροφή ή παιδικά φαγητά ή λιωμένο κανονικό φαγητό
• Κινεί τη γλώσσα του πάνω-κάτω και στο πλάι όταν μασάει φαγητό
• Προσπαθεί να πιει από ποτηράκι που του το κρατάνε, αλλά μπορεί να χάσει αρκετό υγρό, όπως επίσης μπορεί να παίρνει μεγάλες γουλιές υγρού και να βήχει/στραβοκαταπίνει (πνίγεται)
9-12 μηνών
• Δαγκώνει και μασάει τροφές μόνο του. Κινεί τις σιαγόνες και τη γλώσσα πολύ, καθώς και την τροφή μέσα στο στόμα του
• Αρχίζει να ταΐζει τον εαυτό του φαγητό που τρώγεται με το χέρι
• Αρχίζει να κρατάει κουτάλι κατά τη διάρκεια των γευμάτων, αλλά μπορεί να μην καταφέρνει να ταΐζει τον εαυτό του ακόμα
• Παίρνει περισσότερες γουλιές απανωτά όταν πίνει από ποτηράκι, αλλά μπορεί ακόμα να δυσκολεύεται να συντονίσει την πόση με την αναπνοή
Ανησυχητικά σημάδια
Αν κάποιο από τα παρακάτω διαπιστώσετε πως συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση (δεν πρόκειται δηλαδή για μία τυχαία περίπτωση που συνέβη μια φορά ή που συμβαίνει μια στο τόσο σε αραιά διαστήματα), απευθυνθείτε στον γιατρό σας ή σε άλλον εξειδικευμένο επαγγελματία υγείας:
► Καμπουριάζει ή είναι δύσκαμπτο κατά τη διάρκεια του ταΐσματος
► Βήχει, στραβοκαταπίνει (πνίγεται) ή βγάζει φαγητό κατά τη διάρκεια ή μετά τα γεύματα
► Είναι αρκετά ευερέθιστο και ιδιότροπο κατά τη διάρκεια ή μετά το τάισμα
► Το τάισμα διαρκεί πολλή ώρα (πάνω από 30-45 λεπτά)
► Φτύνει συχνά το γάλα ή το φαγητό
► Παρουσιάζει μεγάλη διαρροή φαγητού και υγρού από το στόμα
► Γεμίζει το στόμα με φαγητό
► Κρατάει φαγητό στους θύλακες του στόματός του για πολλή ώρα
► Αρρωσταίνει συχνά με πνευμονία ή λοίμωξη στο στήθος
► Γουργουρίζει και έχει βραχνή ή ξέπνοη φωνή
► Παρουσιάζει κάτω του φυσιολογικού βάρος και ανάπτυξη
► Δέχεται με δυσκολία νέες υφές φαγητού και παρουσιάζει συμπεριφορές αποφυγής σε συγκεκριμένα φαγητά και υφές (στραβοκαταπίνοντας, κάνοντας εμετό, εμποδίζοντας το κουτάλι με τα χέρια ή με κλειστά χείλη, κλαίγοντας, σπρώχνοντας το φαγητό μακριά κ.λπ.)
► Έχει ασυνήθιστα περιττώματα που διαρκούν παραπάνω από λίγες μέρες (διάρροια, δυσκοιλιότητα, μαλακά περιττώματα)
► Εμφανίζει δερματικές αντιδράσεις σε τροφές (ξηροδερμία, κνησμό, εξανθήματα)
SOS: Aν το παιδί σας έχει σοβαρή αλλεργική αντίδραση σε μια τροφή (δυσκολία στην αναπνοή, κοκκίνισμα, έντονο και αυξανόμενο κνησμό ή εξανθήματα στο πρόσωπο ή στο στήθος), θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια αμέσως.
Ορόσημα Λεπτής Κινητικότητας
Ο όρος λεπτή κινητικότητα αναφέρεται στις κινήσεις που κάνουμε με τους μικρούς μύες των χεριών. Τα παιδιά ξεκινούν με το που γεννιούνται να χρησιμοποιούν τα χέρια τους για να εξερευνήσουν τόσο το σώμα τους όσο και τον κόσμο γύρω τους.
Οι δεξιότητες λεπτής κινητικότητας αναπτύσσονται καθώς ολόκληρο το σώμα αρχίζει να κινείται και να γίνεται πιο σταθερό.
Επίσης, τα βρέφη μαθαίνουν να κάνουν περισσότερες κινήσεις με τα χέρια καθώς οι γνωστικές, κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητές τους βελτιώνονται.
0-4 μηνών
• Το βρέφος κουνάει τα χέρια ταυτόχρονα και χωριστά
• Φέρνει τα χέρια στο στόμα και πιθανόν γλείφει τα δάχτυλά του
4-8 μηνών
• Το μωρό μας αρπάζει αντικείμενα που μπορεί να φτάσει
• Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
• Ανασηκώνει τον εαυτό του χρησιμοποιώντας τα χέρια, όταν είναι μπρούμυτα
8-12 μηνών
• Τσιμπάει μικρά αντικείμενα (π.χ. δημητριακά) με τον αντίχειρα και τον δείκτη
• Αφήνει αντικείμενα οικειοθελώς
• Ρίχνει και να μαζεύει αντικείμενα
• Χτυπάει δύο αντικείμενα μεταξύ τους
• Βάζει αντικείμενα μέσα σε δοχεία με μεγάλο άνοιγμα και τα βγάζει ξανά
• Κρατάει κουτάλι, αλλά χωρίς ακόμα να ταΐζει τον εαυτό του
• Κρατάει το μπουκάλι του
• Κρατάει το χέρι του για να βοηθήσει στο ντύσιμο
• Κουνάει το χέρι σε χαιρετισμό
Ανησυχητικά σημάδια
Αν παρατηρείτε κάποιο από τα παρακάτω στο βρέφος σας έως την ηλικία των 6-8 μηνών, πρέπει να μιλήσετε στον γιατρό σας ή σε άλλον επαγγελματία υγείας, όπως ένα εργοθεραπευτή ή έναν φυσικοθεραπευτή:
► Τα χέρια του φαίνονται δύσκαμπτα
► Διατηρεί ακόμα μία ή και τις δύο παλάμες σφιγμένες σε μπουνιές
► Δεν μπορεί να στηριχθεί στα χέρια για να ανασηκώσει τον εαυτό του όταν είναι μπρούμυτα
► Δεν μπορεί να σηκώσει αντικείμενα που φτάνει
Το ίδιο θα πρέπει να κάνετε και αν παρατηρήσετε κάποια από τα κάτωθι έως την ηλικία των 12 μηνών:
► Δεν μπορεί να αρπάξει αντικείμενα και να τα αφήσει ξανά
► Δεν φέρνει παιχνίδια στο στόμα ή δεν τα χτυπάει μεταξύ τους
► Δεν μπορεί να φέρει τα χέρια ταυτόχρονα στη μέση του σώματός του (π.χ. παλαμάκια)
► Δεν μπορεί να ταΐσει τον εαυτό του με τροφή που τρώγεται με τα χέρια
► Οι κινήσεις του φαίνονται ασταθείς ή άκαμπτες
► Δεν μπορεί να βάλει αντικείμενα σε μεγάλο δοχείο
► Δεν μπορεί να κρατήσει το μπουκάλι του μόνο του
Ορόσημα Αδρής Κινητικότητας
Όταν μιλάμε για αδρή κινητικότητα αναφερόμαστε στην ανάπτυξη των μεγαλύτερων και δυνατότερων μυϊκών ομάδων του σώματος, αυτών που επιτρέπουν στο βρέφος να στηρίζει το κεφάλι του, να κάθεται, να μπουσουλάει και εντέλει να περπατάει, ώστε, μεγαλώνοντας κι άλλο, ν’ αρχίσει να τρέχει και να πηδάει!
Πότε, λοιπόν, αρχίζει να σηκώνει το κεφαλάκι του όταν είναι μπρούμυτα; Πότε είναι σε θέση να κάθεται; Και πότε γραπώνεται από έπιπλα και σηκώνεται όρθιο;
Από τη γέννηση έως 28 ημερών
• Όταν το νεογνό είναι μπρούμυτα, οι ώμοι και το στήθος ακουμπούν στο επίπεδο, ενώ η λεκάνη είναι ανασηκωμένη και το κεφάλι πάντα στραμμένο στο ένα πλάι. Το κέντρο βάρους βρίσκεται μεταξύ του προσώπου και του στήθους, τα ισχία, τα γόνατα και οι αγκώνες είναι σε κάμψη και τα δάχτυλα, τόσο των άνω όσο και των κάτω άκρων, κάνουν «μπουνίτσες».
• Όταν είναι ανάσκελα, χαρακτηρίζεται από φυσιολογική νεογνική κάμψη, δηλαδή οι ώμοι του δεν ακουμπούν στο επίπεδο και η ράχη είναι κυρτή. Και σε αυτή τη θέση το κεφαλάκι του μένει στη μία πλευρά και καθόλου στη μέση. Από τη θέση αυτή, όμως, μπορεί και κλωτσά.
• Καθιστό, ο κορμός του είναι κυρτός και το κεφάλι του εμπρός στο στήθος.
4 εβδομάδων (1 μηνός)
• Όντας ανάσκελα, το βρέφος μπορεί να κρατήσει το κεφάλι του στη μέση για μερικά δευτερόλεπτα. Αν το τραβήξουμε από το χέρια, το κεφαλάκι του θα πέσει προς τα πίσω.
• Όταν βρίσκεται μπρούμυτα, σηκώνει το κεφάλι στιγμιαία και το γυρίζει για να ξαπλώσει στο μάγουλο.
• Καθιστό, η πλάτη του παραμένει κυρτή, αλλά στηρίζει το κεφάλι για μερικά δευτερόλεπτα.
• Εδώ αρχίζει και το ρολάρισμα, ξεκινώντας να γυρίζει από μπρούμυτα στο πλάι.
6-8 εβδομάδων
• Όταν είναι μπρούμυτα, η λεκάνη του βρίσκεται πλέον κάτω και δεν είναι ανασηκωμένη. Αν και το κεφάλι «επιμένει» να βρίσκεται στο πλάι, στιγμιαία σταματά στη μέση καθώς το γυρίζει από το ένα πλάι στο άλλο.
Επίσης, το μωρό μας μπορεί να σηκώσει στιγμιαία το πιγούνι από το κρεβάτι, όπως και να σηκώσει στιγμιαία το κεφάλι στο ίδιο επίπεδο με το σώμα ενώ το χέρι βρίσκεται κάτω από την κοιλιά και τα ισχία σε έκταση.
• Όντας ανάσκελα, ελαττώνεται η έντονη κάμψη στα ισχία και στα γόνατά του.
• Όντας καθιστό, στηρίζει το κεφάλι, αλλά πέφτει προς τα εμπρός επανειλημμένα.
3-6 μηνών
• Κουνά ακανόνιστα τα χέρια και τα πόδια
• Βάζει τα χέρια του κοντά στα μάτια και πιάνει το στόμα
• Απλώνει τα χέρια για να φτάσει παιχνίδια, χρησιμοποιώντας το δεξί ή το αριστερό, και βάζει παιχνίδια στο στόμα
• Κουνάει το κεφάλι από τη μια μεριά στην άλλη όταν είναι ανάσκελα και επίσης ακουμπάει τα γόνατα και τα πέλματα με τα χέρια
• Μπορεί να σηκώνει το κεφάλι του ψηλά όταν είναι μπρούμυτα, καθώς και να στηρίζει το βάρος του στα χέρια
• Γυρίζει τον εαυτό του από πίσω στο πλάι και προσπαθεί να αναποδογυρίσει
• Κάθεται με υποστήριξη στη μέση
• Κρατάει το κεφάλι σταθερό όταν το κρατάμε σε καθιστή θέση
• Στέκεται όταν το κρατάμε, λυγίζει γόνατα και στηρίζει το βάρος του με τα πόδια
6-9 μηνών
• Αρχίζει να γυρίζει από πίσω προς μπροστά και αντίστροφα
• Μπορεί να σέρνεται όταν είναι μπρούμυτα
• Μπορεί να κάθεται μόνο του
• Αρχίζει να στέκεται με αγκυλωμένα πόδια ενώ στηρίζεται σε έπιπλο
9-12 μηνών
• Αλλάζει από κάθισμα σε ξάπλωμα
• Μπορεί να μπουσουλάει πάνω και γύρω από αντικείμενα
• Σπρώχνει για να σταθεί ενώ στηρίζεται σε έπιπλο
• Περπατάει ενώ κρατιέται και από τα δύο χέρια
• Αρχίζει να περπατάει άνετα ανάμεσα από τα έπιπλα
Ανησυχητικά σημάδια
Πέρα από το να μην ανταποκρίνεται γενικώς το βρέφος στα αναπτυξιακά ορόσημα της αδρής κινητικότητας, έχετε στον νου σας και τα κάτωθι, ώστε να απευθυνθείτε αν χρειάζεται στον γιατρό σας ή σε άλλον ειδικό επιστήμονα υγείας:
► Το βρέφος εμφανίζει δυσκαμψία
► Κάτι φαίνεται λάθος σχετικά με τα πόδια ή/και τα πέλματά του
► Το κεφάλι του μωρού είναι ακίνητο ή δεν το γυρίζει και στις δύο πλευρές
► Χρησιμοποιεί τη μία πλευρά του σώματός του περισσότερο από την άλλη
► Οι δεξιότητες του βρέφους παλινδρομούν, ενώ, δηλαδή, έχει κατακτήσει κάποια δεξιότητα, στη συνέχεια τη χάνει
Ορόσημα Επικοινωνίας
Όλοι περιμένουμε πώς και πώς εκείνη τη στιγμή που το παιδί μας θα αρχίσει να μας λέει με λέξεις τι νιώθει, τι θέλει και τι χρειάζεται, για να μη χρειάζεται να αγωνιούμε αποκωδικοποιώντας κλάματα και αμυδρές (ή έντονες) κινήσεις.
Ωστόσο, όλοι ξέρουμε πως η επικοινωνία δεν εδράζεται μόνο σε λέξεις, αλλά περιλαμβάνει και άλλους ήχους, τις εκφράσεις του προσώπου, τη γλώσσα του σώματος, την επαφή με το βλέμμα.
Κι αν αυτό ισχύει για τους ενήλικες, σκεφτείτε πόσο σημαντικά είναι όλα για ένα βρέφος που μέχρι κάποια στιγμή έχει μόνο αυτά (και το γέλιο και το κλάμα φυσικά) για να μας «μιλήσει».
Πώς επικοινωνεί, λοιπόν, το βρέφος μας με τον κόσμο γύρω του ανάλογα με το αναπτυξιακό του στάδιο;
0-3 μηνών
• Κοιτάζει πρόσωπα
• Ακούει σε φωνές
• Κλαίει και χαμογελάει
• Ησυχάζει όταν το σηκώνουν ή όταν το ανακουφίζουν (τις περισσότερες φορές)
3-6 μηνών
• Δεν χαμογελάει μόνο, αλλά αρχίζει και γελάει κιόλας
• Δείχνει ενθουσιασμό κουνώντας χέρια και πόδια
• Κλαίει όταν είναι αναστατωμένο και αναζητά ανακούφιση (π.χ. κουρνιάζει στον ώμο του γονιού)
• Του αρέσει να κοιτάζει και να είναι κοντά σε συγκεκριμένους, σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του
6-9 μηνών
• Γελάει, χαχανίζει, μπαμπαλίζει (χρησιμοποιώντας τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικούς ήχους) και κάνει «κούκου-τσα» με οικεία πρόσωπα
• Αντιδρά σε δυνατές, θυμωμένες και φιλικές φωνές
• Γυρίζει και κοιτάζει προς νέους ήχους
• Κάνει ήχους και μπαμπαλίζει για να προσελκύσει την προσοχή
• Ανταποκρίνεται στο όνομά του
• Αγγίζει την εικόνα του σε καθρέφτη
• Αγαπά να κοιτάζει πρόσωπα
9-12 μηνών
• Φωνάζει ή εκφράζεται δυνατά για να τραβήξει την προσοχή
• Το μπαμπάλισμα αρχίζει να ακούγεται σαν «κανονική» ομιλία (jargon)
• Επαναλαμβάνει μια συλλαβή ή ακολουθία ήχων συχνά
• Προσπαθεί να μιμηθεί ήχους ή εκφράσεις προσώπου (κύκλο με τα χείλη, γλώσσα έξω κ.λπ.)
• Πιθανόν να πει «μαμά» ή/και «μπαμπά»
• Χρησιμοποιεί το γέλιο και το κλάμα για να δείξει πως νιώθει
• Δείχνει τρυφερότητα για συγκεκριμένους και σημαντικούς ανθρώπους της ζωής του
Ανησυχητικά σημάδια
Αν το βρέφος σας παρουσιάζει δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω, απευθυνθείτε σε λογοθεραπευτή για να σιγουρευτείτε ότι δεν έχει δυσκολίες στην ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων:
► Φτωχή βλεμματική επαφή
► Ελάχιστες ή περιορισμένες εκφράσεις προσώπου
► Λίγο ή καθόλου μοίρασμα ή ενδιαφέρον για παιχνιδιάρικες αλληλεπιδράσεις με τον γονέα
► Δεν γυρίζει προς ήχους
► Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του
► Σπάνια νιώθει άνετα ή ανακουφίζεται από τη φωνή ή το άγγιγμα των γονέων
► Δεν χρησιμοποιεί χειρονομίες (δείξιμο, κούνημα χεριού για χαιρετισμό κ.λπ.)
► Έχει ασυνήθιστη ποιότητα φωνής ή ρυθμού στην έκφρασή του
► Εκφέρει μικρή ποικιλία ήχων
► Δεν αντιγράφει ήχους, εκφράσεις προσώπου ή απλές πράξεις
► Δεν δίνει στους άλλους να καταλάβουν ότι θέλει κάτι, χρησιμοποιώντας χειρονομίες, ήχους, δείξιμο ή βλεμματική επαφή
Αν υπάρχει κάποια απορία σε σχέση με τις πληροφορίες που σας δώσαμε, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί μας.
Μπορείτε, επίσης, να μας πείτε αν υπάρχει κάποιο θέμα ενδιαφέροντος που θα θέλατε να καλύψουμε στην αρθρογραφία μας.
Βεβαίως, όπως έχουμε πολλάκις σημειώσει, αν κάτι σας προβληματίζει ως προς την ανάπτυξη του παιδιού σας, θα πρέπει να απευθυνθείτε στον γιατρό σας ή σε ειδικό εργοθεραπευτή, λογοθεραπευτή, φυσικοθεραπευτή, ανάλογα με την περίσταση.
-----
Υπεύθυνος Περιεχομένου: Μαρία Δάρα
Υπεύθυνος Σύνταξης: Συντακτική ομάδα του Irokids
Η συντακτική ομάδα του Irokids αποτελείται από μαμάδες που καταγράφουν την προσωπική τους άποψη με βάση την εμπειρική τους γνώση και η αρθρογραφία τους έχει αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Για οποιοδήποτε θέμα σας απασχολεί, για εσάς ή για το παιδί σας, θα πρέπει να συμβουλεύεστε πάντοτε τον παιδίατρο ή τον προσωπικό σας γιατρό.
